Sıfır
Atık
Belgesi

Sıfır Atık Danışmanlığı

Sıfır atık, çoğumuzun düşündüğü gibi nesneleri kullandıktan sonra geri dönüştürerek başta kullandığımız ham madde ihtiyacını azaltmak değildir. Her şeyi geri dönüştürmek mümkün değil, geri dönüştürebilsek bile önemli kayıplarımız var. Mesela beyaz bir kağıdı geri dönüştürerek yine beyaz kağıt üretebilmemiz çok zor, genelde yapılan bir alt kalite kağıt üretmek oluyor. Bu nedenle geri dönüştürme sıfır atık kavramının küçük bir parçası olsa da temeli değildir.

Sıfır atığın temeli, atık üretmemektir.

Sıfır Atık Nedir?

“Sıfır Atık”; döngüselliğe dayalı bir kaynak ve atık yönetimi yaklaşımıdır. Sürdürülebilir üretim ve tüketim alışkanlıklarını teşvik eder ve kaynakların verimli kullanılmasını destekler. Sıfır atık, israftan kaçınmayı ve atığın önlenmesini, azaltılmasını, yeniden kullanılmasını ve geri dönüştürülmesini savunur. Böylece sosyal dayanışmanın geliştirilmesi de dahil olmak üzere olumlu sosyo-ekonomik sonuçlara ulaşılmasına yardımcı olabilir.

Döngüsel ekonomi, ürünleri, bileşenleri ve malzemeleri mümkün olduğu kadar uzun süre kullanımda tutarak atık ve kirliliği ortadan kaldırmayı amaçlayan ekonomik bir sistemdir. Bu, al-yap-at modeline dayanan geleneksel lineer ekonominin tersidir.

Döngüsel ekonomi üç ilkeye dayanmaktadır:

  • Azalt, yeniden kullan ve geri dönüştür: Bu ilke, öncelikle malzeme ve kaynak kullanımını en aza indirerek üretilen atık miktarını azaltmayı amaçlar. Atık kaçınılmaz olduğunda, mümkün olduğunca yeniden kullanılmalı veya geri dönüştürülmelidir.
  • Uzun ömürlü tasarım: Bu ilke, ürün ve malzemeleri mümkün olduğu kadar uzun süre kullanılabilecek şekilde tasarlamayı amaçlar. Bu, ürünleri daha dayanıklı, onarılabilir ve yükseltilebilir hale getirerek yapılabilir.
  • Döngüyü kapat: Bu ilke, ürünlerin, bileşenlerin ve malzemelerin ekonomi içinde mümkün olduğu kadar uzun süre kullanımda kalmasını amaçlar. Bu, atık malzemeleri toplayıp geri dönüştürerek veya kolayca demonte edilip yeniden kullanılabilen ürünler tasarlayarak yapılabilir.

Döngüsel ekonominin aşağıdakiler de dahil olmak üzere bir dizi avantajı vardır:

  • Azaltılmış atık ve kirlilik: Döngüsel ekonomi, ekonomimizin ürettiği atık ve kirliliğin miktarını azaltmaya yardımcı olabilir. Bunun nedeni, ürünleri, bileşenleri ve malzemeleri mümkün olduğu kadar uzun süre kullanımda tutmayı hedeflemesidir, bu da yeni kaynaklar çıkarma ve yeni ürünler üretme ihtiyacını azaltır.
  • İyileştirilmiş kaynak verimliliği: Döngüsel ekonomi, ekonomimizin kaynak verimliliğini artırmaya yardımcı olabilir. Bunun nedeni, ilk etapta malzeme ve kaynak kullanımını en aza indirmeyi, atık malzemelerin yeniden kullanımını ve geri dönüşümünü en üst düzeye çıkarmayı hedeflemesidir.
  • Sürdürülebilir ekonomik büyüme: Döngüsel ekonomi, sürdürülebilir ekonomik büyümeyi desteklemeye yardımcı olabilir. Bunun nedeni, atık bertaraf maliyetlerinin düşürülmesine ve geri dönüşüm ve yeniden kullanım endüstrilerinde yeni işler yaratılmasına yardımcı olabilmesidir.

Kısaca döngüsel ekonomi uygulamaları şu şekilde sıralanabilir:

  • Geri Dönüşüm: Atık malzemelerin yeni malzeme ve ürünlere dönüştürülmesi işlemidir. Geri dönüşüm, düzenli depolama alanlarına gönderilen atık miktarının azaltılmasına yardımcı olabilir ve aynı zamanda doğal kaynakları da koruyabilir.
  • Tamir: Kırık veya hasarlı ürünlerin tamir edilmesi işlemidir. Onarım, ürünlerin kullanım ömrünün uzamasına yardımcı olabilir ve aynı zamanda paradan tasarruf da sağlayabilir.
  • Yeniden Kullanım: Ürünlerin tekrar kullanım amacına uygun olarak kullanılması işlemidir. Yeniden kullanım, üretilen atık miktarının azaltılmasına yardımcı olabilir ve aynı zamanda para tasarrufu da sağlayabilir.
  • İleri Dönüşüm: Bu, atık malzemeleri daha yüksek değere sahip yeni ürünlere dönüştürme sürecidir. İleri dönüşüm, üretilen atık miktarının azaltılmasına yardımcı olabilir ve ayrıca yeni işler yaratabilir.

Döngüsel ekonomi, ekonomi hakkında umut verici yeni bir düşünme şeklidir. Atık ve kirliliği azaltma, kaynak verimliliğini artırma ve sürdürülebilir ekonomik büyümeyi teşvik etme potansiyeline sahiptir. 

Sıfır Atık Belgesi Nedir?

Sıfır atık belgesi, sıfır atık yönetim sistemini kuran, işleten ve bu çalışmayı belgelendirmek isteyen veya zorunlu olan bina ve yerleşkeler ile mahalli idareler tarafından alınabilir. Sıfır atık belgesini vermek üzere, Sıfır Atık Yönetmeliği kapsamında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlükleri yetkilendirilmiştir. Sıfır atık belgesi, temel, gümüş, altın ve platin olmak üzere dört seviyede düzenlenir. Sıfır atık yönetim sistemini kurmakla yükümlü bina ve yerleşkeler ile mahalli idareler ilk aşamada temel seviyede sıfır atık belgesi almakla yükümlüdür. Sıfır atık belgesini almak üzere başvurular Sıfır Atık Bilgi Sistemi üzerinden yapılır.

Nitelikli Belge Nedir?

Nitelikli Belge olarak tanımlanan Gümüş, Altın ve Platin seviyeler için temel seviye belge alanlar için 12 aylık süre sonunda başvuru yapılabilecektir. Belirlenen Nitelikli belge puanlama kriterleri sağlandıktan sonra başvurular yapılır.

Nitelikli Belge Alma Zorunluluğu Bulunan Yerleşkeler;

  • İl belediyeleri ve nüfusu elli binin üzerindeki ilçe belediyeleri,
  • Organize Sanayi Bölgeleri,
  • Alışveriş merkezleri,
  • Havalimanları,
  • Limanlar,
  • 250 oda ve üstü konaklama kapasiteli işletmeler.
  • Zincir Marketler
  • Üniversiteler

Sıfır Atık Sistemini Kimler Kurmalı?

ÇED Yönetmeliğinin Ek-1 ve Ek-2 listesinde yer alan tesisler

  • İş merkezi ve Ticari Plazalar
  • Alışveriş merkezleri
  • Tren ve otobüs terminalleri
  • Sağlık kuruluşları
  • Konaklama kapasiteli tesisler
  • Kafeterya ve restoranlar
  • Kargo şirketleri
  • Laboratuarlar
  • Hukuk büroları
  • Dernek
  • Kooperatif
  • Meslek kuruluşları
  • Tüzel kişiliğe sahip kuruluşlar

İlgili Yasal Mevzutlar

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ilgili mevzuatlarına göre atık üreten tesislerin belirli sorumlulukları mevcuttur.

ATIK YÖNETİMİ YÖNETMELİĞİ uyarınca atık üreticilerinin sorumlulukları;

Atık üreticisinin ve atık sahibinin yükümlülükleri;

  • Atık üretimini en az düzeye indirecek şekilde gerekli tedbirleri almakla,
  • Atıklarını ayrı toplamak ve geçici depolamakla,
  • Ürettiği atıklara ve atıkların önlenmesi ile azaltılmasına yönelik olarak hazırlamakla yükümlü olduğu atık yönetim planını hazırlayarak il müdürlüğüne sunmakla ve onay almakla,
  • Ürettiği atıklar için Bakanlıkça belirlenen esaslar doğrultusunda kayıt tutmak ve uygun ambalajlama ve etiketleme yapmakla,
  • Belediye atıklarını, ilgili mevzuat kapsamında toplama, taşıma ve bertaraf yükümlülüğü verilmiş kurum ve kuruluşların belirlediği şekilde konut, işyeri gibi üretildikleri yerlerde çevre ve insan sağlığını bozmayacak şekilde kapalı olarak muhafaza ederek, toplamaya hazır etmekle,
  • Yönetmeliğin ek-4’ünde (M) işareti ile tanımlanan ve ek-3/B’de belirtilen özellikleri içermediği iddia edilen atıkların Bakanlıkça yetkilendirilmiş laboratuvarlarca yapılan analizlerle tehlikesiz olduğunu belgelemekle,
  • Bu Yönetmelik hükümlerine uygun olarak izin alınması zorunlu olan geçici depolama alanları için il müdürlüğünden izin almakla,
  • Atıklarını bu Yönetmelik hükümleri ve Bakanlıkça belirlenen esaslara uygun olarak izin/çevre lisansı almış atık işleme tesislerine göndermekle,
  • Atık beyan formunu bir önceki yıla ait bilgileri içerecek şekilde her yıl Ocak ayı itibariyle başlamak üzere en geç Mart ayı sonuna kadar Bakanlıkça hazırlanan çevrimiçi uygulamalar kullanarak doldurmak, onaylamak, çıktısını almak ve beş yıl boyunca bir nüshasını saklamakla, askeri birlik ve kurumlar ise yazılı olarak belirtilen sürede Millî Savunma Bakanlığı ve Genelkurmay Başkanlığınca Bakanlığa göndermek ve beş yıl boyunca bir nüshasını saklamakla,
  • UATF kullanımı zorunlu olan atıklar için UATF kullanarak atık işleme tesislerine göndermekle ve ilgili iş ve işlemlere uymakla,
  • Atık işleme tesisinin atığı kabul etmemesi durumunda, taşıyıcıyı başka bir tesise yönlendirmekle veya taşıyıcının atığı geri getirmesini sağlayarak, uygun bir tesiste atığın işlenmesini sağlamakla,
  • Ürettikleri atıkların toplanması, taşınması ve geçici depolanması gibi işlemlerden sorumlu olan çalışanlarının eğitimini sağlamakla, sağlık ve güvenlik ile ilgili her türlü tedbiri almakla,
  • Kaza sonucu veya kasti olarak atıkların dökülmesi ve benzeri olaylar sonucu meydana gelen kirliliğin önlenmesi amacıyla, atığın türüne bağlı olarak olayın vuku bulduğu andan itibaren en geç bir ay içinde olay yerinin eski haline getirilmesi ve tüm harcamaların karşılanmasıyla,
  • Kaza sonucu veya kasti olarak atıkların dökülmesi ve benzeri olaylar vuku bulduğunda 24 saat içerisinde il müdürlüğünü bilgilendirmek ve kaza tarihi, kaza yeri, atığın türü ve miktarı, kaza sebebi, atık işleme türü ve kaza yerinin rehabilitasyonuna ilişkin bilgileri içeren raporu il müdürlüğüne en geç 30 takvim günü içinde sunmakla,
  • Yan ürün olarak değerlendirilebilecek bu Yönetmeliğin 19 uncu maddesinin birinci fıkrasında tanımlanan özelliklere haiz atıklar için uygunluk almak üzere Bakanlığa başvurmakla,
  • Atığın niteliğinin belirlenmesi, toplanması, taşınması ve işlenmesi için yapılan harcamaları karşılamakla, yükümlüdür.
  • Atık sahibi, atıklarını bu Yönetmelikte belirtilen hükümlere uygun olarak yönetmekle yükümlüdür.

SIFIR ATIK YÖNETMELİĞİ uyarınca Sıfır Atık Sistemi kuran ve kurması gereken faaliyet sahiplerinin sorumlulukları;

Sıfır atık yönetim sistemi kuran bina ve yerleşkelerin yükümlülükleri;

  • Tüm faaliyetlerinde bu Yönetmelikte belirtilen genel esaslara uymakla,
  • Sorumluluk alanları dahilindeki tüm kişi ve kuruluşları, atıklarını türlerine göre ayırmaya ve ayrı biriktirmeye teşvik etmekle,
  • İsrafı önlemeye yönelik çalışmalarda bulunarak atık oluşumunun önlenmesini/azaltılmasını sağlamakla,
  • Kaynağında ayrı biriktirilen atıkların birbirleriyle karıştırılmadan ayrı olarak toplanmasına ve geçici depolanmasına yönelik altyapıyı oluşturmakla, gerekli kumbara, konteyner gibi biriktirme ekipmanlarını sağlamakla,
  • Sıfır atık yönetim sisteminin kurulması ve uygulanmasında EK-1 listede tanımlanan uygulama takvimine uymakla,
  • Sıfır atık yönetim sisteminin kurulması, işletilmesi ve izlenmesine yönelik olarak Bakanlıkça hazırlanan kılavuz doğrultusunda gerekli iş ve işlemleri gerçekleştirmekle ve mevcut atık yönetim hizmetlerini bu sisteme entegre etmekle,
  • Sıfır atık yönetim sistemine geçiş süreci de dahil olmak üzere mevcut atık yönetim hizmetlerinin sıfır atık yönetim sistemine entegre edilmesine yönelik program ve politikaları belirleyerek ilgili talimatlarına yansıtmakla,
  • Sıfır atık yönetim sisteminin tasarım aşamasından başlayarak uygulamaların izlenmesi faaliyetlerini de içeren tüm sürecin, sorumluluk alanı içerisindeki tüm kişi ve kuruluşların katılımı ile bütünlük ve uyum içinde yürütülmesini sağlamakla,
  • Kurulan sıfır atık yönetim sistemini sorumluluk alanındaki tüm kişi ve kuruluşlara ilanen duyurmakla, atıkların oluşturulan sistem doğrultusunda biriktirilmesini sağlamakla,
  • Sıfır atık yönetim sisteminin yaygınlaştırılması ve bu konudaki farkındalığın arttırılmasına yönelik bilinçlendirme ve eğitim faaliyetleri yapmakla, bu kapsamda düzenlenen faaliyetlere katkı ve katılım sağlamakla,
  • Sıfır Atık Bilgi Sistemine kayıt olmak ve bu Yönetmelik kapsamındaki faaliyetlerine ilişkin olarak istenen bilgi ve belgeleri sisteme kaydetmekle,
  • Sıfır atık yönetim sistemi kapsamında toplanan atıklara ilişkin aylık bilgileri takip eden ayın on beşine kadar sıfır atık bilgi sistemi üzerinden bildirmekle ve her yıl mart ayı sonuna kadar bir önceki yıla ait bilgilerin veri kontrollerini tamamlamakla, bildirime esas bilgi ve belgeleri muhafaza etmekle yükümlüdür.
  • Sıfır atık yönetim sistemini kurmakla yükümlü olanlar ile sistemi gönüllü olarak kurmak isteyenler, Bakanlıkça yetkilendirilmiş çevre danışmanlık firmalarından sıfır atık yönetim sisteminin kurulması ve geliştirilmesinin sağlanması için danışmanlık hizmeti alabilirler.
  • Atıkların toplanması, taşınması ve işlenmesine yönelik hizmet alımlarında ilgili idarelerin tam maliyet esaslı tarifelerine uyulur.
  • Bina ve yerleşkelerin, sıfır atık yönetim sistemini kurarak EK-1’de yer alan uygulama takvimi doğrultusunda sıfır atık belgesi almaları zorunludur. Bu Yönetmelik kapsamında sıfır atık yönetim sistemini kurarak belge alanlar, türlerine göre kaynağında ayrı biriktirdikleri atıklarını, sıfır atık belgesini alan mahalli idarelerin toplama sistemine veya Bakanlıktan geçici faaliyet belgesi/çevre lisansı almış atık işleme tesislerine geri kazanımı sağlanmak üzere verirler.
  • Platin sıfır atık belgesine sahip yerler, sıfır atık yönetim sistemi kapsamında gerçekleştirdikleri faaliyetleri, uygulamaları, sistem ile getirilen yenilikleri, sağlamış oldukları kazançları ve ileriye yönelik hedefleri de içeren sıfır atık yönetim sistemi sürdürülebilirlik raporlarını, platin belgenin alınmasını takip eden ikinci yılın sonuna kadar sıfır atık belgesini veren yetkili idareye sunar. Bu raporlar gelişmeler doğrultusunda iki yılda bir güncellenir.